GİRİZGAH
Sinematograf, bilindiği üzere, kısaca görüntüleri film üzerine kaydetme amaçlı oluşturulmuş, Auguste Marie Louis Nicolas Lumiere ve Louis Jean Lumiere kardeşlerin sinema alanına kazandırdıkları aygıtın adı olarak bilinir. Peki sinematograf icadını, daha önce hangi adımlar, hangi buluşlar ve fikirler desteklemiştir? Sinemanın Lumiere Kardeşler ile başladığı iddiasında bulunanlara karşılık, 1832'den sinematograf icadına kadar geçen sürede yapılan -ve bunun yanında, sadece tescil ettirilmiş telif haklarından ileri gidemeyen- çalışmalara dikkat çekmek, kaçınılmaz olarak da sinemanın aslında "ne olduğu" ideaları doğrultusunda açılabilecek yeni/yeniden bir tartışma konusuna yöneltmek, sinema kültürü 1895 öncesine uzanmayan fertleri bir nevi aydınlatmak amacıyla bloga eklenmeye değer gördüğüm bu konu, "estağfurullah merkezli" bir bilgilendirme süreci gözetilerek, tarafımca, an itibariyle telaffuza girişmiştir.
Sinema nedir, ne değildir? Sinematograftan önceki -her ne kadar sinemaya katkısının kabul edilirliği evrensel niteliğe sahip olsa da- ürünler, sinema alanında mı anılmalıdır, yoksa birtakım savlarla, "sinemasal" bir çizgide, kısaca "sinemaya katkı" mercisiden ileri gidememekte midir, karar sizindir...
1832 – FENAKİSTİSKOP / PHENAKİSTOSCOPE
Sinematografın
inşasını, 1832'de Belçikalı
Joseph Plateau ve Avustuyalı Simon von Stampfer, fenakistiskopu eş zamanlı
bularak başlatmışlardır diyebiliriz. İlk animasyon aletlerinden biri olan fenakistiskop, yuvarlak bir şekil üzerine, görüntüleri aşamalı olarak yan yana yerleştirip hızla bakıldığında gözde
hareket aldanması yaratma üzerine kurulmuştu.
1851 – STEREOFANTASKOP / BİYOSKOP
Fenakistiskop'da renklendirilen ve elle
çizilen görüntüler tercih edilirken, Jules Duboscq bir değişikliğe giderek, fotoğraf
kullanmayı denedi. Bu yeni alet, stereofantaskop / biyoskop adını almıştı.
1853 - GÖRÜNTÜNÜN EKRANA YANSITILMASI - UCHATİVS
1853'te önemli dönüm noktası olarak saydığım çalışmalardan biri ortaya çıktı. Avusturyalı Uchativs, büyülü fener + fenakistiskop birleşimi yaptı. Bu alet ile hareketli görüntüleri bir ekrana yansıtmayı başardı. Bu düşünce sonradan 1870'de özellikle Bourbouze ve Heyl tarafından yeniden ele alındı.
1874 – ASTRONOMİ TABANCASI
Venüs gezegeninin, güneşin önünden geçişini
gözlemlemek amacıyla astronom Jules Janssen, peşpeşe fotoğraf çeken ve
astronomi tabancası adı verilen bir alet yaptırdı. Bu alette her 72 saniyede
bir, kendi merkezi etrafında 38 derece dönen yuvarlak bir fotoğraf filmi vardı
ve her ilerleyişte, filmin bir başka bölümü objektifin önüne geliyordu. Böylece,
bir dizi oluşturan görüntüler elde etmek mümkün oldu.
1878 – ZOOTROP / ZOETROP
Bu tip icatlara girişildiğinde, fotoğraf
bilgisi ışığında hareket etmemek biraz abes kaçabilirdi. Fransız fızyolojist
Marey, bu bilgilere ihtiyaç duymuş olacak ki, ünlü Amerikalı fotoğrafçı
Muybridge ile birlikte, atın hareketinin aşamalarını birbirinden ayırmak ve
kuşların uçuşunu incelemek üzere, geliştirilmiş bir fenakistiskop olan zootrop/zoetrop'tan
yararlandı.
Marey, Janssen'in tabancasından esinlenerek geliştirdiği fotoğraf tüfeği adlı aleti yardımıyla, saniyede eşit aralıklarla peşpeşe çekilmiş on iki görüntü elde etti.
1888 - PRAKSİNOSKOP
Emile Reynaud, kenarı delikli film şeridi
sisteminin telif hakkını tescil ettirdi. Praksinoskop adını verdiği aletiyle
yüzlerce heyecanlı izleyici önünde, deliklerden çevrilerek dönen canlı resim
gösterileri düzenledi. Gösteriye müzik eşlik ediyordu.
1892 – KİNETOGRAF / KİNETOSKOP (TOMAS
EDİSON)
Edison, kinetograf/kinetoskop adlı bir çekim
makinesinin telif hakkını tescil ettirdi. Kinetoskop, filmleri görmeye yarasa
da, görüntüyü ekrana yansıtmıyordu; çünkü bu alet, filmin bir büyütecin ardında düzenli bir hızla döndüğü bir kutudan ibaretti. Bu yüzden, görüntüler küçüktü
ve ancak tek bir seyirci tarafından izlenebilmekteydi.
VE 1895 – SİNETOGRAF (LUMİERE KARDEŞLER)
Sinematografı icad etme onuru bir
Fransız'a aittir: Louis Lumiere.
Kamuya açık ilk gösteri 22 Mart 1895'te,
Bilimler Akademisi Başkanı, astronom Mascart'ın başkanlık ettiği Ulusal
Sanayiyi Özendirme Derneği üyeleri önünde yapıldı. Lumiere'in sinematografı,
aynı yılın 28 Aralık tarihinden itibaren Paris'teki Grand Cafe'nin bodrum katında, halka açık gösterilerde kullanılmaya başladı.
0 yorum:
Yorum Gönder